Groningers huivering tegenover herindeling
Al jarenlang leven Bedummers, Marners, Eemsmonders en Winsummers voornamelijk in hun eigen gemeente. Alles wat ze nodig hebben is in de buurt te vinden. Waarom zou je voor een boodschap naar een van de andere gemeenten rijden? Sinds 1 januari zijn de vier gemeentes opnieuw een gezamenlijk gebied geworden. Een groot deel van deze vier gemeentes was ooit al eens het ommeland Hunsingo. Zorgt die historische connectie voor verbroedering tijdens de herindeling of is het te lang geleden dat er een type Noord-Groninger bestond?
Een lange weg omringt door landbouwgrond, slingert door de gemeente Het Hogeland. Een maand geleden heette het hier nog Winsum. Onderweg zijn er meerdere bewoners die in hun tuin de geliefde vlag van Winsum hoog in hun vlaggenmast hebben hangen. Het groen, wit, geel wappert in de wind. Zal daar ooit een vlag van de nieuwe gemeente het Hogeland in de mast worden gehesen?
Het gehele noordelijke waddengebied in Groningen is nu één gemeente. Het begint bij de grens aan Friesland. Het gebied is 46 kilometer Hogeland tot aan de Eemshaven. Het scheelde niet veel of de gemeente was nog groter geweest. Uiteindelijk is het de BMWE-gemeente geworden. Bedum, De Marne, Winsum en Eemsmond zijn nu met maar liefst 907,6 km2 een gezamenlijk oppervlak met één gemeentebestuur.
Sommige burgers vrezen voor de afstand tussen de dorpen en de gemeente bij deze schaalvergroting. Anderen zien dat probleem niet. “Van mij had het nog wel groter gemogen,” zegt Koos Knol, ex-voorzitter van de Stichting Noordelijke Kring Hunsingo. “Ik hoopte op de G7-gemeente. Vroeg of laat komt dat er toch van denk ik. Dan moeten we over tien jaar wéér herindelen. Dat hadden we net zo goed nu al kunnen doen.” Knol woont in Warffum, in de voormalige gemeente Eemsmond. Hij laat aan de hand van oude kaarten zien dat de nieuwe gemeente historisch gezien aardig overeenkomt met het gebied Hunsingo. Wat na de middeleeuwen tot 1798 een van de vijf ommelanden in Groningen is geweest. Met een tevreden glimlach kijkt hij naar de oude kaart. Toch is niet iedereen uit de kersverse gemeente blij met deze herindeling.
Vissersmentaliteit
De wind waait flink in Zoutkamp. Er is geen beschutting om je achter te verbergen. Ondanks dat het een mooie dag is en de zon volop schijnt, klotst het water van het Reitdiep stevig tegen de kade aan. Voorbijgangers doen hun jas nog even extra stevig aan zodat de wind er niet doorheen komt. Ze gaan gauw naar binnen om te bestellen. “Tweemaal broodje zoute haring graag.”
Alma Postma
In Zoutkamp, een half uurtje rijden van Warffum, zit in de voormalige gemeente De Marne, aan de Reitdiepkade, een palingrokerij. Alma Postma en haar man vissen zelf naar paling en roken deze in hun zaak.
“Hier heerst een echte vissersmentaliteit. Hard werken, de schouders eronder en elkaar helpen. Ik denk niet dat overal die saamhorigheid heerst. Dat is wel echt van Zoutkamp.” Alma is geboren in Ulrum, maar verhuisde toen ze negentien was naar Zoutkamp. Nu zou ze dat dorp nooit meer verlaten. Verhuizen zou ze alleen willen naar diezelfde Reitdiep, waar de palingrokerij ook op uitkijkt. “Je hebt hier alles. Er is een supermarkt en een dokter. Lekker dichtbij het water. Ik ga hier niet meer weg.”
Een andere wereld
Geen harde wind, maar harde landbouwgrond. Rijen en rijen met aardappelen. Waar geploegd wordt en de enige connectie met water, het sproeien van het land is. Het hadden niet twee grotere verschillen kunnen zijn. Het één droog en afhankelijk van de modderige aarde, het ander leeft van de zee en alles wat het water met zich meebrengt. Zo verschillend als het land waarop ze wonen, zo verschillend zijn ook haar bewoners. De wereld van de ander, doet er voor hen niet toe. Totdat er op 25 oktober 2016 een akkoord wordt gesloten voor de BMWE-gemeente. Er wordt van bovenaf beslist dat landbouw en visserij een wereld moeten gaan delen. Ineens is het dagelijks leven, zoals dat al jaren gaat, voor bijna 50.000 inwoners anders.
Alle inwoners willen het beste voor hun dorp, maar subsidies zullen nu gedeeld moeten worden. “Ik weet wel zeker dat de afstand te groot wordt,” zegt Postma. “De gemeente wordt te groot om dingen echt aan te gaan pakken. Ze weten niet meer wat er speelt in de dorpen.” Ook twee voorbijgangers, die net bij de bakker in Zoutkamp brood hebben gehaald, hebben weinig vertrouwen in de komende herindeling. “Al het geld gaat straks naar de grote plaatsen en we kunnen roepen wat we willen, maar de kleinere dorpen krijgen straks het minst,” zegt Irma de Vries.
Burgemeester van het voormalige Eemsmond, Marijke van de Beek, is het daar niet mee eens. “We zorgen ervoor dat elk dorp een dorpsbelangen heeft. Burgers kunnen misstanden en problemen dan daar aangeven. De dorpscoördinatoren staan dan weer in direct contact met de wethouders. Op die manier verkleinen we de afstand juist.” De burgemeester kan Alma Postma niet overtuigen. “Nee, daar geloof ik niet in. Ik heb jaren in een dorpsbelang gezeten. Ik heb wel rondjes door de dorpen gelopen en van alles aangekruist, maar er gebeurt gewoon niks. Dat duurt veel te lang en ik denk dat het alleen maar langer gaat duren nu.”
Niet iedereen zag de herindeling op die manier tegemoet. Voor sommige bewoners kwam de herindeling als een welkome vernieuwing. Koos Knol, van de Stichting Noordelijke Kring Hunsingo, vindt dat de gemeente vooruit moet denken. “Zoals het was, was het veel te klein. Het is goed dat er straks een groter bestuur komt. Het zal wel wat complicaties opleveren, maar mensen moeten ook begrijpen dat het bestuurlijk bijna onmogelijk wordt op zo’n kleine schaal.”
Met complicaties bedoelt Knol dat er bijvoorbeeld accommodaties zoals openluchtzwembaden zullen moeten sluiten, omdat er in de nieuwe gemeente dan ineens te veel zijn. “Welke gaat dan dicht? Het verlies van een zwembad voelt voor de bewoners van een dorp alsof er iets persoonlijks van hen wordt afgepakt en dat zullen ze proberen te voorkomen. Ja, het wordt niet makkelijk,” zegt Knol.
Kees Knol
Bezorgheid
Vaak zorgt een herindeling voor angst van het verliezen van eigen identiteit bij inwoners, maar in de regel valt het altijd wel wat mee. Marcel Boogers, hoogleraar innovatie en regionaal bestuur aan de universiteit in Twente, “Het verliezen van die identiteit valt mee omdat de vitaliteit van de lokale gemeenschap in hele andere dingen zit. Dat zit in de clubs, de verenigingen en veel minder in het gemeentehuis en op het dorpsplein. Vaak zie je juist dat na een herindeling het profileren van die eigen identiteit meer benadrukt wordt, om toch te laten zien dat mensen binnen dat grotere geheel hun eigenheid hebben behouden.”
Alie Griever van de volksdansgroep in Zoutkamp is het daarmee eens. “We hebben echt een hechte gemeenschap hier en vooral binnen de vereniging. We zijn maar een klein clubje, maar des te gezelliger. Ik denk dat de herindeling daar geen invloed op heeft. We blijven hier toch wel doorgaan met ons dagelijks leven.”
Op 23 november, een dag na de gemeenteraadsverkiezingen, is een deel van de Groningers blij. Jack van Dijken, voorzitter van de dorpsbelangen in Roodeschool, vindt de uitkomst veelzeggend. “GemeenteBelangen heeft gewonnen en ik denk dat die uitslag wel een signaal afgeeft. Mensen zijn bezorgd over de herindeling.” De partij behaalde op 22 november 8 van de 29 zetels bij de verkiezingen en werd daarmee de grootste in Het Hogeland.
GemeenteBelangen streeft vooral naar een betere verbinding. Lijsttrekker Eltjo Dijkstra wil tussen stad en wad een betere connectie faciliteren. Met name het Marne-gebied en de bereikbaarheid van Marne en Winsum. “Ook willen we ons zichtbaar maken in de dorpen, want juist dat vinden we belangrijk, maar dat wordt nog een hele klus in dit grote gebied.” De nieuwe gemeente heeft 50 dorpskernen en daarbij ook nog plaatsen en gehuchten. Een heleboel om allemaal bij langs te gaan, maar de lokale partij heeft juist daarom zijn stemmen gekregen.
Dorpencoördinator van het Marne-gebied, Roelke Nienhuis, verzekert de burgers dat de afstand geen probleem gaat worden. In principe blijven de vier gemeenten functioneren zoals nu, maar hebben ze meer kennis, meer contacten en meer mogelijkheden. Over de fysieke afstand is Nienhuis ook heel duidelijk: “Er blijven vier gemeentehuizen, die steeds op eigen tijden open zijn. Mensen kunnen nog gewoon hun zaken regelen bij het gemeentehuis naar keuze of zelfs een afspraak maken met een wethouder of ambtenaar die dan langs komt.” Zo probeert de gemeente de inwoners zo veel mogelijk tegemoet te komen.
Identiteit van de Noord-Groninger
Hebben de inwoners van Het Hogeland, ofwel oud-Hunsingo dan ook een gemeenschappelijke eigenheid? Alma Postma zegt van niet. “Nee, ik heb niks met of tegen de mensen aan de andere kant wonen. Ik kom daar nooit.” Ondanks dat Het Hogeland een gemeenschappelijke geschiedenis heeft, voelen de bewoners niet per se een eenheid. De identiteiten verschillen juist nogal in de kilometers tussen oost en west Groningen. Er heerst een vissersmentaliteit rond Zoutkamp en de Lauwers. Verderop in de Eemshaven wordt er ook veel gevist en zijn de mensen georiënteerd op het water, maar hoe anders is dat in Bedum, dat gericht is op de stad of Roodeschool dat de landbouw heeft omarmt.
De voorzitter van dorpsbelangen Roodeschool, Jack van Dijken, maakt zich helemaal geen zorgen over zijn nieuwe buren of de grootte van de gemeente in oppervlakte. Hij stelt dat de meeste Noord-Groningers juist wel goed met elkaar kunnen opschieten. “Het Hogeland heeft wel een overeenkomstig karakter. We hebben een gezamenlijke identiteit en cultuur. De bloedlijnen lopen al tijden door Noord-Groningen heen en iedereen verstaat elkaar wel een beetje ondanks de dialecten. Daar maak ik me geen zorgen om.” De bezorgdheid zit voor Van Dijken meer in de grootte van het gemeentebestuur en dat men straks niet meer weet wat er echt in de dorpen speelt.
Inwoners er van overtuigen dat de gemeente nu veel meer slagkracht heeft, is moeilijk. Liever oud en vertrouwd. Het bestuur en het zeggenschap dichtbij huis houden. Dan weet men wie aangesproken moet worden. Beloftes zijn nu gedaan, de verkiezingen zijn geweest, de gemeentes zijn gefuseerd en men wacht enigszins sceptisch af. Jack van Dijken vraagt zichzelf af: “Waar is het goed voor? Waarom moet het allemaal zo groot?” Vragen die meerdere bewoners zichzelf elke dag blijven stellen. Oud-burgemeester van Eemsmond Marijke Van de Beek hoopt toch dat iedereen de herindeling zal omarmen. “Ik hoop dat mensen straks blij kunnen zijn dat ze in Het Hogeland wonen, omdat de gemeente goed werkt. Een identiteitsgevoel is plaatsgebonden, of er ooit een Hogeland-gevoel kan gaan ontstaan kan alleen de tijd ons leren.”